එල්ලෝරයේ කයිලාස් මෙන් වූ ලංකාවේ මිහිරි යහන

 

 

 

                          

           ඉන්දියාවේ පිහිටි කයිලාස් මන්දිරය යනු සංචාරකයන් ගේ සිත් දිනා ගත් පුදුම වාස්තු නිර්මාණයකි. එල්ලෝර් වල පිහිටා තිබෙන මෙම පූජ්‍ය ස්ථානය තනි කලු ගලෙන් කොටවා තිබෙන්නකි.පිහිටි ගලේ ම නෙලන ලද එයින් මතු කර ගන්නා ලද එවැනි නිර්මාණයන් ලෝකයේ ඇතොත් ඒ අතලොස්සකි. නැති තරම්ය. මෙම නිර්මාණය කළ කලාකරුවන් පිරිස ගොඩනැගිල්ල කෙතරම් සූක්ෂම අන්දමින් ගලේ කොටවා මතු කරවා ගෙන ඇත්දැයි සිතන විට එය ලෝකයේ පුදුම අතරට එක්වන බව නොරහසකි.මේ වාස්තු නිර්මාණයට ලෝකයේ ලැබෙන පිළි ගැනීම ද පිළිබඳ අටුවා අවශ්‍ය  නැත. දිනපතා එහි ඇදෙන සංචාරකයන් නිසා කයිලාස මන්දිරය සෑම අතකින්ම ඉන්දීය ආර්ථිකයට ඉතා වැදගත් තැනකි.මෙහි පූජනීය වටිනාකම අනුව හින්දු බැතිමතුන් වන්දනාවේ පැමිණෙන බව සැබෑවකි. නමුත් එහ විශේෂය නම් විදෙස් සංචාරයකයන් විසින් දක්වන ආකර්ශණයයි.

         ඉන්දියාවේ මෙන්ම ලංකාවේ වාස්තු නිර්මාණයන්ද අපට රටට ආවේණික වෙයි.කුඩා රටක් වුවද එහි භූමියට සාපේක්ෂකව පිහිටා තිබෙන පුරාණ ගොඩනැගිලි සංඛ්‍යාව අති මහත්ය. විශේෂයෙන්ම උතුර සහ නැගෙනහිර පුදේශ වල පිහිටා තිබෙන වාස්තු නිර්මාණයන් බහුතරයක් බෞද්ධ ස්මාරකයන් වෙති.කාලයේ වැලි තලාවට යට වී නොයෙකුත් ව්‍යාකූලත්වයන්ට අසුවී  විනාශ මුඛ්‍යට ඇද දමා ඇති මෙම බෞද්ධ ස්මාරකයන් රැක ගැනීමේ වැඩ පිළිවෙලක් වර්තමානයේ කිසිම ආණ්ඩුවකට තිබූණේ නැත. ජාතික උරුම විෂය භාර දේශපාලනඥයන් සහ නිළධාරීන් මේ වාස්තු නිර්මාණ පිලිබඳ දක්වන නොසැලකිල්ල සහ උදාසීනත්වය ඇදහිය නොහැකි තරම්ය. විශේෂයෙන්ම පුරාවිද්‍යා විෂය භාර අධ්‍යක්ෂ ජනරාල් වරයා මේ රටේ පවතින බෞද්ධ ස්මාරකයන් පිළිබඳ දක්වන පසුගාමී අදහස් කුරුඳු විහාර සිද්දියෙන් ඉල්පී පෙනුණි.

    මෙම පූර්විකාව ඉදිරිපත් කිරීමට හේතුව ඉන්දියාවේ කයිලාස් මන්දිරය හා සමාත පුරාණ ස්මාරකයක් වර්තමානයේ දී පත් වී තිබෙන ශෝචනීය ඉරණම දක්වන්නටයි. එය පිහිටා තිබෙන්නේ උතුර හෝ නැගනහිර හෝ උතුරු මැද පළාතක නොවේ. ලංකාවේ අගනුවර වන කොළඹ සමීපයේය.එසේම කොළඹ කෝට්ටේ ප්‍රසිද්ධ පාසලක ගෙමිදුලේය. මේ නිසාම මේ වාස්තු නිර්මාණය පිළිබඳ දක්වන උනන්දුව ඉතාමත් අල්ප බව කිව යුතුය.කෝට්ටේ ආනන්ද ශාස්ත්‍රාලය යනු මුල් යුගයේ බිහි කරන ලද ප්‍රමුඛ පෙලේ බෞද්ධ පාසලකි. එකල සියලුම බෞද්ධ පාසල් ආරම්භ කරන්නට යෙදී ඇත්තේ විහාරස්ථාන ආශ්‍රිතවයි. විහාරගමේ ඉඩකඩම් වල සුලුවට පටන් ගත් පාසල් ගොඩනැගිලි පසු කාලයේ රජයේ අධ්‍යපන ප්‍රතිපත්තිය අනුව රජයට අයත් විය.කෝට්ටේ රජ මහා විහාරයේ පැරණි පොහෝ සීමාව පිහිටි ප්‍රදේශයේ ආරම්භ කරන ලද මෙම පාසල එලෙසම අද රජයේ පාසලකි.මෙමපාසල ඉදිරිපිට කාලයක් තිස්සේ කොළ රොඩු වලින් පිරුණු කසල බැහැර කළ ස්ථානයක් විය. ඒතැන යම් උමගක ද්වාරයක් වැනි විවරයක් ඉහළට එසවී තිබුණි.කෝට්ටේ රාජධානි සමයේ දී පිටකෝට්ටේ සිට කොට්ටේ ඇතුල් නුවරට ගමන් කිරීමට සමත් උමග පිහිටියේ මෙතැන බවට  ප්‍රවාදයක් විය. නුමුත් ඒ අදහස මේ වන විට වෙනස් වී තිබේ. 2014 වර්ෂයේ දී පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුව විසින් මෙම ස්ථානයේ කරන ලද කැණීම් නිසා මතු කරගත් නශ්ඨාවශේෂ  මගින් ලංකාවේ පවතින එකම භූගත බෞද්ධ ස්මාරකය පිළිබඳ තතු හෙළිදරව් වී තිබේ.

 

 

   

       මෙම කැණීම මගින් භූගත කුටියක් සහ කුඩා ප්‍රමාණයේ තුන්මහල් පේසාව සහිත ස්ථූපයක් මත කර ගෙ ඇත.ස්ථූපයේ විෂ්කම්භය මීටර් 4.50 කි.මෙම ස්ථූපයට වහලක් සවි කර ඇති බව පෙනෙන්නේ. කුඩා ප්‍රමාණයේ උලු කැට රාශියක් ඒ අවටින් හමුවන බැවිනි. ඊට අමතරව වහලේ කණු රැඳවීමට අවශ්‍ය සිදුරු කීපයක් පේසාවට ඉහළින් පෙනෙන්නට තිබේ. භූගත කුටිය ට ප්‍රවිශ්ඨ වීමට ඇත්තේ ඒකම දොරටුවකි.දොරටුව ඉදිරියෙන් කබොක් බිත්තියේ කවුළුවකි. මේ කවුළුව භාවිතා කර තිබෙන්නේ පහන් දැල්වීමටයි. පහනෙන් නිකුත් වන ආලෝකය කුටිය තුළට වැටීමට සලස්වා ඇත. කුටිය තුළ මැද සරල කැටයම් සිහිත කබොක් කණුවකි. එක් පුද්ගලයෙකුට පහසුවෙන් එහි විසිය හැකි වන පරිදි කුටිය නිමවා තිබේ. මෙහි විශේෂය නම් එල්ලෝරයේ කයිලාස් ගොඩනැගිල්ලේ ඇති අන්දමටම තනිකබොක් පොළවේ කුටියත් ස්ථූපයත් මතු කරගෙන තිබීමයි. මෙවැනි නිර්මාණයක් එනම් කබොක් වලින්  නිර්මාණය කරන ලද ස්ථූපයක් ලෝකයේ කොහේවත් දක්නට නොමැති බව කිව යුතුය.2014 -16 දක්වා කාලයේ පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවේ පරියේෂණ නිළධාරීන් වන ලක්මාලී වීරසිංහ සහ සේනක චන්ද්‍රකුමාර ඇතුළු පිරිස විසින් මතු කරගත් මෙහි සැබෑ ස්වභාවය තුළ ජල ටැංකියක්ද මෙම භූගත කුටියට බසින පඩිපෙළක්ද හඳුනාගෙන ඇත.  චීන පෝසලෙන් භාණ්ඩ සහ විවිධ වර්ගයේ රතුකහ මැටි බඳුන්  මෝස්තර සහිත උලු කැට කැබලි සියල්ල මගින් මෙහි ඉතිහාසය විචිත්‍රවත් කිරීමට සාක්ෂි සපයයි.

       පුරාවිද්‍යාත්මක වශයෙන් මෙම නිර්මාණයේ වැදගත් කම අගය කළ නොහැකිය. නමුත් මෙහි ඉතිහාසය සොයන්නෙකුට මෙයින් මතු කරගත හැක්කේ වටිනා අපූරු කතාවකි. කෝට්ටේ සයවන පරාක්‍රමබාහු රජුට දාඨාවංශ රන්මැණිකේ කීරවැල්ල නම් අග බිසවක් විය. ඇය ගර්භනී අවස්ථාවේ දී මතු වූ අසාධ්‍ය රෝගයක් විය. ඉන්දියාවෙන් බමුණන් පවා ගෙන්වා ප්‍රතිකාර කලද අසනීපය සුව අතට ආවේ නැත. කෙසේ වෙතත් ඇය අවසානයේ මිය යන විට රජුට දරුවකු නොවීය. මෙම රන් මැණිකේ බිසවට බාල තවත් නැගණියක් විය ඇය නමින් මධුරා නොහොත් මිහිරි කුමරිය විය. රජුත් ඇයත් අතර විශාල වයස් පරතරයක් තිබුණද දරුවන් හැදීමේ වුවමනාව නිසා මිහිරි දේවිය විවාහ කර ගැනීමට රජුට සිදු විය. මේ විවාහය නිසා ලෝකනාථා දේවිය සහ චන්ද්‍රවතී නම් දියණියන් දෙදෙනෙකු බිහි විය. චන්ද්‍රවතී කුමරිය බාල වියේ දීම මිය ගියේය. ඒ අතර මිහිරි දේවියට තවත් දරු සම්පතක් ඇති වන බව නැකත් කරුවන් ප්‍රකාශ කළ අතර ඒ දරුවා පිරිමි දරුවකු බවටද අනාවැකියක් විය.මේ පිළිබඳ රජු ප්‍රීතියට පත් වුවද මිහිරි දේවියගේ එක් දියණියක් බාල වියේදීම මිය ගිය බැවින් යම් පරිස්සමක් අවශ්‍ය බව රජු කල්පනා කළේය. මීළඟ රාජ්‍ය උරුමය මේ බිහිවන පුත්‍රයාට මත පවතින බැවින් වඩාත් පරිස්සම් කළ යුතු විය. ඒ සමයේ විදේශීය ද්‍රවිඩ බලපෑම් දැඩිව එල්ල වූ සමයකි.මේ නිසා රජු ගේ අනු දැනුම ඇතිව මිහිරි දේවිය සඟවා තබා දරුවා බිහි කර ගැනීමට උපක්‍රමයක් යෙදිය යුතු විය. ඈත පළාතකට ගෙන ගොස් ආරක්ෂා කළ හැකි වුවද එයටද කාලය හරස් විය. ඒ නිසා රාජධානියේ විවිධ තැන් වල සිටි  කබොක් වඩුවන් ගෙන්වා ගත් රජු භූගත කුටියක් නිමවන ලෙසට අණ කලේය.මිහිරි දේවිය කීරවැල්ලේ කුමරියකි. දළදා වහන්සේ ගේ උරුමය ඇයට තිබේ. මේ නිසා භූගත කුටිය අසලම දළදා වහන්සේ තැන්පත් කිරීමට හැකි ස්ථූපයක් තනවන ලෙසටද රජුගේ අණ විය. කෝට්ටේ ආනන්ද ශාස්ත්‍රාලය අසල මේ නිර්මාණය බිහි වූයේ  එලෙසයි. මිහිරි දේවිය මෙම කුටියේ වාසය කරමින් නිති දළදා වන්දනයද කරමින් සුවසේ දරුවා බිහි කලේය.මේ දරුවාට නම් තබන ලද්දේ ශ්‍රී වර්ධන යනුවෙනි.කැකුළන්දොල ශ්‍රීවර්ධන ප්‍රතිරාජ යනුවෙන් රාජාවලියේ දක්වා තිබෙන්නේ මේ කුමරු ගැනයි.එතැන් සිට මිහිරි දේවිය වාසය කළ මේ කුටියට මිහිරිලෙන යන නාමය යෙදුණේය.පසුව මිරිහාන නාමය භින්න වී ආවේ මේ මිහිරි යහන නිසාය.

ලංකාවේ වාස්තු නිර්මාණ සම්ප්‍රදායට අයත් මේ අගනා කබොක් ස්මාරකය වර්තමානය වන විට පුරාවිද්‍යා සංරක්ෂණයෙන් බැහැරව හුදකලාව පවතී. පාසල ඉදිරිපිට තිබෙන බැවින්  පිටස්තර පුද්ගලයන් හට මෙය නැරඹීමට අවස්ථාවක් නැත. මෙම ස්මාරකය ට ඉහළින් පියස්සක් තැනීම පුරාවිද්‍යාවේ කාර්ය භාරයයි. නමුත් ඒයට වැය කළ යුතු ධනස්කන්ධය සුලු පටු නොවේ. පුරාවිද්‍යා සංරක්ෂණයට අද වන විට වැය කරන මුදල් ප්‍රමාණයන් ඉතාමත් අල්ප වෙති. ඒ නිසා ලෝකයේ නන් දෙස විසිරී සිටින බෞද්ධ පිරිස් මෙම අගනා නිර්මාණය රැක ගැනීමට උනන්දු විය යුතු යැයි සිතමි.මන්ද රටේ ආර්ථිකය  නැන්වීමට සංචාරකයන් අද්දවා ගැනීම අනිවාර්ය බැවිනි.

මතුගම සෙනෙවිරුවන්