උතුර සහ නැගෙනහිර උසාවි වල සිංහලත් බෑ. ඉංග්‍රීසිත් බෑ.

 

                            

     ‌      කුරුන්දි අට්ඨ කථාව රචනා කිරීමට මුල් වූ පුදබිම වශයෙන් සැළකෙන  කුරුන්දාවශෝක විහාරය නැවත  පිළිසකර කරන ‌ෙඑතිහාසික අවස්ථාව සියවස් ගණනාවකට පසු නැවත එළඹ තිබේ. බෞද්ධාලෝක පදනම විසින් මූල්‍ය අනුග්‍රහය ලබා දෙමින් යලි සංරක්ෂණය කරනු ලබන මෙම විහාරය ඛල්ලාට නගාග රජු දවසදී ඉඳි කරන ලද්දක් බව පැවසේ.ප්‍රදේශයේ පවතිත කුරුන්දි පාෂාණය නොහොත් කබොක් යොදා ගෙන තැනූ විශාලතම පද්මාකාර ස්ථූපය හමුවන්නේ මේ ස්ථානයෙනි.එසේම මෙහි පවතින පැරණි පිළිමගෙයත් අනෙකුත් ගොඩනැගිල්ත තැනීමේ දී බහුලව මෙම පාෂාණය යොදා ගෙන තිබේ.මෙරට ගාහ නිර්ාණ ශිල්පයේ අද්විතීය අවස්ථාවක් ලෙසට මෙම නිර්මාණය හඳුන්වා දිය හැකිය.1980 වර්ෂයේ දී රාජ්‍ය සේවා එක්සත් බෞද්ධ සමිති සම්මේලනය  විසින් මෙම විහාරය නැවත පිළිසකර කිරීමට උත්සාහ දැරූවද විවිධ හේතු නිසා එය කළ නොහැකි වී තිබේ.1981 දී මෙම ස්ථානයේ  ත්‍රිශූලයක් ගසා කුඩා මඩුවක් තනමින් කොවිලක් ගොඩ නැන්වීමට දෙමළ පිරිස් උත්සාහ දරා තිබේ.ඔවුන්ගේ මතය වී ඇත්තේ අතීතයේ දී මෙහි ශිව කෝවිලක් තිබූ බවයි.2018 වර්ෂයේ දී මෙම ස්ථානයට පැමිණි පූජය ගල්ගමුවේ ශන්තබෝධි හිමියන් පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තු නිළධාරීන්ද සම්බන්ධ කොට ගෙන ස්ථූපය නැවත කැණීම් කොට පාදා ගැනීම ආරම්භ කරන ලදී.මෙහිදී මෙම උත්සාහ කඩාකප්පල් කිරීමට මැදිහත් වූ ප්‍රදේශයේ දේශපාලඥයන් පූජ්‍ය ගල්ගමුවේ ශන්තබෝධි හිමියන්ට සහ පුරාවිද්‍යා නිළධාරීන්ට ඒරෙහිව  මුලතිවු උසාවිය මගින් වාරණ නියෝගයක් ලබා ගත්හ.එම නඩුව 2018 වර්ෂයේ දී පැවති අතර නීතිඥ නුවන් බැල්ලන්තුඩාව මහතා ඉදිරිපත්ව වාරණ නියෝගය ඉවත් කර ගැනීමට කටයුතු කර තිබුණි.

     මුලතිවු නාගචෝල රක්ෂිතයේ පිහිටා තිබෙන කුරුන්දි විහාරය පිහිටි භූමිය වර්ෂ 1933 දී මැනීමට ලක් කොට පුරාවිද්‍යා රක්ෂිතයක් වශයෙන් ප්‍රකාශයට පත් කර ඇත. ඒ භූමියට අක්කර 83  ක් අයත්ය.ඒ භූමිය තුළ පද්මාකාර ස්ථූපය ප්‍රතිමා ගෘහය පෝය ගෙය සහ බෝධි ඝරය ඇතුළුව විශාල නටබුන් ප්‍රමාණයක් අයත් බව පුරාවිද්‍යා වාර්තා වලින් පැහැදිලි වේ.මෙහිදී කැණීමට ලක් කරන ලද්දේ ස්ථූපය සහ ප්‍රතිමා ගෘහයයි. අනුරාධපුර යුගයේ ලක්ෂණ සියල්ල කැටිකර ගත් මෙහි ගෘහ නිර්මාණ හීල්පය කබොක් පාෂාණයන්ට ආවේණිකව දියුණු වී ඇති බව පෙනේ.ස්ථූපයේ තුන් මහල් පේසාව වේදිකාව ආදී සියල්ල කැටයම් කොට බොරදම් උලුප්පා තිබෙන්නේ කබොක් වලිනි. ඊට අමතරව කලු ගල් සහ කිරිගරුඬ ගල් යොදා ගෙන ඇත. ප්‍රතිමා ගෘහය කැණීමෙන් පසු බුදු පිළිම බෝධි සත්ව ප්‍රතිමා විචිත්‍ර සඳකඩ පහන් ලැබී තිබේ.අටවන සියවසට අයත් මේ නිර්මාණයන් මගින් ඉස්මතු කරනුයේ එවක පැවති බෞද්ධ ප්‍රබෝධය ට මූලිකව වර්ධනය වූ සම්ප්‍රදායකි. අවස්ථා කීපයකදී කුරුන්දි විහාරය සංවර්ධන වී ඇති බව මෙම කැණීම් වලින් පාදා ගත් කොටස් වලින් පැහැදිලි වේ.කුරුන්දි විහාරය අවට භූමිය මෙන්ම කුරුන්දි වැව අවට ප්‍රදේශය තුළ කරන ලද ගවේශන වල ප්‍රතිඵල වශයෙන් සෙල් ලිපියක් ටැම් ලිපියක්  මෙන්ම අක්කර තුන්සීයක පමණ ප්‍රදේශයක් පැතිර පවතින නටබුන් රාශියක් දක්නට ලැබී තිබේ.

     බෞද්ධාලෝක පදනමේ මූල්‍ය අනුග්‍රහයෙන් කුරුන්දි විහාරය නැවත ගොඩ නැනවීමට අවශ්‍ය මූලික සැලැස්ම සකස් වූයේ උරුම කළමනාකරණ ව්‍යාපෘතියක් වශයෙනි. උතුරු පළාතට පැමිණෙන සංචාරකයන් විශේෂයෙන්ම බෞද්ධ වන්දනා කරුවන් එල්ල කරගෙන සකස් කළ මේ සැලැස්ම අනුව ස්ථානයේ කැණීම් කටයුතු සහ සංරක්ෂණ කටයුතු සිදු වෙයි.

 

ගරා වැටුණු ස්ථූපය යලි පිළිසකර කිරීමේ දී කබොක් සපායා ගැනීම සඳහා කීප වරක් උත්සාහ කරන ලද අතර අවසානයේ පැරණි කබොක් වල ට සමපාත වන ලෙසට අලුතින් කපා ගන්නා ලද කබොක් ගල් බැහැරින් ගෙන ඒමට කටයුතු කරතිබේ.ස්ථූපයේ කැණීම් කටයුතු අවසාන වූවායින් පසුව සංරක්ෂණ කටයුතු ආරම්භ කරන ලද අතර වේදිකාව සහ තුන් මහල් පේසාව ගොඩනැන්වීම ක්‍රමානුකූලව සිදු කරන ලදී. මෙහි වැදගත්ම අවසථාව උදා වූයේ ගර්භයේ ධාතු නිදාන උත්සවයයි.ස්ථූපයක ධාතු නිදන කිරීම බෞද්ධයන්ට ඉතා වැදගත් අවස්ථාවකි.ථූප වංශයට අනුව මහා ථූපයේ ධාතු නිදානය මොනවට වර්ණනාකර තිබේ.ඒ සම්ප්‍රදාය අනුගමනය කරමින් කුරුන්දි විහාරයේ ධාතු නිදාන අවස්ථාව උදා වූයේ 2022 පොසොන් මාසයේ දීය.එවකට බුද්ධ ශාසන විශය දැරූ මහින්ද රජපක්ෂ මහතා ගේ පූර්ණ අනුමැතිය සහිතව බුද්ධ ශාසන ලේකම් කපිල ගුණවර්ධන මහතා  සහ පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවේ මැදිහත් වීම මත ධාතු නිදාන උළෙල පැවැත්වීඹට කටයුතු යොදා තිබුණි. අස්ගිරි පාර්ශවයේ අනුනායක පූජ්‍ය වේඬරුවේ උපාලි නායක හිමියන් සහ අමරපුර නිකායේ උත්තරීතර මහානායක පූජ්‍ය දොඩම්පහල චන්ද්‍රසිරි හිමියන්ද මේ උත්සවයට වැඩම කොට තිබුණි.ලංකාවේ නන් දෙසින් පැමිණි බෞද්ධ සැදැහැවතුන් කුරුන්දි විහාරය දැක වන්දනා කර ගැනීමේ අටියෙන් පැමිණෙමින් සිට ඇත. අවාසනාවක මහිම මේ උත්කර්ෂවත් අවසථාවේ එතැනට කඩා වැදුණු උතුරු පළාතේ හිටපු දේහපාලඥයන් පිරිසක් සහ කිලිනොච්චිය යාපනය සහ විවිධ ප්‍රදේශ වලින් කැඳවා ගත් රජ්‍ය නොවන සංවිධාන නියෝජිත පිරිසක් පැමිණ මේ උත්සවය කඩාකප්පල් කිරීමට උද්ඝෝෂණයක් ආරම්භ කරන ලදී.මේ පිළිබද බුද්ධි වර්තා තිබුණද මුලතිවු පොලසිය නිසි ක්‍රියාමාර්ගයක් ගත්තේ නැත. දෙමළ දේශපානඥයන් ගේ කලහකාරී හැසිරීම පාලනය කිරීමට නීතියේ පිහිට ලැබුණේ නැත. අවසානයේ සිදු වූයේ පුරාවිද්‍යා භාර අමාතය විධුර වික්‍රමනායක මහත්ගේ නියෝගයෙන් උත්සවය පැවැත්වීම නතර කිරීමයි. මේ නිසා අපහසුතාවයට පත් වූයේ බෞද්ධ මහජනතාව පමණක් නොව උත්තරීතර මහානා හිමියන්  දෙපළයි.

   මෙම  සිද්ධිය සිදු වීමෙන් පසු පොලිසිය යලි උසාවි ය වෙත පැමිණ වාරණ නියෝගයක් ලබා ගන්නා ලදී. මෙම වාරණය තුල මුලතිවු අධිකරණය විසින් දෙන ලද නියෝගය මෙරට පුරාවිද්‍යා කටයුතු වලට එරෙහිව දෙන ලද  තීන්දුවකි.පුරවස්තු ආඥාපනත බලගතු පනතක් වන අතර එයට අභියෝග කළ හැක්කේ ශ්‍රේෂ්ඨාධීකරණයෙන් පමණකි.සංරක්ෂණ කටයුතු නවතා ඉඳි කිරීම ඉවත් කිරීමට එහිදී නියෝග ලැබී තිබුණි. මෙම නියොග්‍යන් හි අයොග්‍ය තාවයය සලකා බැලූ  නීතිපති දෙපාර්තමේන්තුව එම වාරණ නියෝගය ඉවත් කර ගැනීමට මැදිහත් විය. පසුව නැවත සංරක්ෂණ කටයුතු ආරම්භ වූ අතර ගර්භය අවසාන කිරීමෙන් පසුව හතරැස් කොටුවේ වැඩකටයුතු ආරම්භ විය.මෙම ඉඳි කිරීම පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවේ සංරක්ෂණ අංශයේ පූර්ණ සැලැස්ම අනුව ආරම්භ වූ නමුත් එයට විරෝධය පෑ යටකී දෙශපලනඥයන් නැවත කුරුන්දි විහාරයට පැමිණෙන්නේ එක් තීරණාත්මක අවස්ථාවකයි. එනම් මේ වන විට කුරුන්දි විහාරය සම්බන්ධව ශ්‍රේශ්ඨාධිකරණයේ පවතින නඩුවට අදාලව මැනීම් කටයුතු සිදු කිරීමට මිනිම්දෝරු දෙපාර්තමේන්තුව මෙහි පැමිණි විටදීය. මේ මැනුමට පොලිසිය ආරක්ෂාව ලබා දිය යුතු වුවද කිසිම පොලිස් නිළධාරියෙකු එහි පැමිණියේ නැත. නුමුත් දේශපාලනඥයන් ගේ මැදිහත් වීම මත සිදු වූ උද්ඝෝෂණ වලින් පසුව පැමිණි ඔවුහු නැවත උසාවියට කරුණු ඉදිරිපත් කර සංරක්ෂණ කටයුතු නතර කිරීමට නියෝග ලබා ගත්හ.මෙම වාරණ නියෝග ඉවත් කර ගැනීමම සඳහා 2022 ඔක්තොබර් 13 දින මුලතිවු උසාවියේ දී කරුණු ඉදිරිපත් කිරීමට කෙළම සිට නීතඥ නුවන් බෙල්ලන්තුඩාව නීතිඥ ප්‍රෙමසිරි පෙරේරා සහ නීතිඥ ටිරොන් සිල්වා යන මහත්වරු පැමිණියහ. පුරාවිද්‍යා අධ්‍යක්ෂ ජනරාල් තුමා සහ දෙපාර්තමෙන්තුවේ නීති නිළධාරී රෝහණ කාරියවසම් මහතාද මේ නඩුව වෙනුවෙන් ඉදිරිපත් වී සිටියහ ඊට අමතරව නීතිපති දෙපාර්තමේන්තුවේ නිළධාරීන්ද පැමිණ සිටියහ.

     

 උසාවිය වෙත නඩුව කැඳ වූ අවස්ථාවේ දී කොළම සිට පැමණී නීතිඤවරුන් සිංහල බසින් සහ ඉංග්‍රීසි බසින් කරුණූ ඉදිර්පත් කිරීමට සැරසුනද මහේස්ත්‍රාත්වරයා කියා සිටියේ උතුරු පළතේ අධිකරණ භාෂාව දෙමළ බැවින් වෙනත් භාෂාවකින් කතා කිරීමට අවස්ථාවක් නොමැති බවයි. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 16 වන සංශෝධනය අනුව උතුර සහ නැගෙනහිර පලත්වල පරිපාලන භාෂාව දෙමළ බවට පත් වූ අතර සිංහල හා ඉංග්‍රීසි භාෂා වලින් පරිවර්තන ලබා දීමට කටයුතු කළ යුතු විය.. නමුත් අවාසනාවකට පරිවර්තන ලබා දීම  මුලතිවු අධිකරණයෙන් නොකෙරිණ.මේ නිසා කුරින්දි විහාරයේ සංරක්ෂණ කටයුතු සිදු කරන ලද පාර්ශවයට බලවත් අගතියක් සිදු වූ අතර නඩුවේ අසාධාරණ බව එනම් පුරාවස්තු ආඥ පනත අනුව පහළ උසාවියක මේ කරුණු සලකා බැලීමට නොහැකි බව කියා පෑමට නොහැකි විය.මෙහිදී පුරාවිද්‍යා අධ්‍යක්ෂ ජනරාල් වරයා සහ ඔහුගේ නීති නිළධාරියාද නීතිපති දෙපාර්තමේනුත නිළධාරීන්ද උත්සහ දරනු ලැබූවේ සාධාරණය ඉටු කර ගැනීමට නොව අධිකරණයේ අනුකම්පාව ලබා ගැනීමටයි.යම් කිසා ආකාරයකින් ඉදිරි සංරක්ෂණ කටයුතු වලදීද විශේෂයෙන්ම ප්‍රතිමා ගෘහය නැවත ගොඩ නැන්වීමේදී යලි උද්ඝෝෂණය කරමින් කලබලයක් ඇති කළහොත් නොවැරදීම යලිත් උසාවියෙන් වාරණය ලැබෙනවා සහතිකය.සැබවින්ම වාරණ ලබා ගත යුත්තේ කලහකාරී ලෙස හැසිරෙන දේශපාලඥයන්ට මිස සංරක්ෂන කටයුතු කරන නිළධාරීන්ට නොවේ.පුරාවිද්‍යා නීලධාරීන්ට තර්ජනය කරමින් බිය වද්දමින් නීතය අතට ගෙන ක්‍රියාකරන මේ පිරිස් වලට එරෙහිව මේ වන තෙක් මුලතිවු පොලිසිය නීතිමය ක්‍රියා මාර්ග ගෙන නැත. උතුරේ ක්‍රියාත්මක දෙමළ අන්තවාදයට මේ සියලු නීති රීති යට වී ඇත.

මතුගම සෙනෙවිරුවන්.