යහපාලන රජය ජාතිවාදී චන්ද පොරොන්දුවක් ඉටු කරයි. ශ්‍රී පාද සමනොල අඹගමුවෙන් වෙන් කරයි.

                               

                  බුදුන් වහන්සේ ලංකාවට වැඩම කළ තෙවැනි ගමනේදී සුමන සමන් දෙවියන් ගේ ආරාධනයෙන් සමනොල කන්ද මස්තකයට පිවිස එහි තමන් වහන්සේ ගේ ශ්‍රී පාදය තැබූ බව ඓතිහාසික ජන ප්‍රවාදයන්හි මෙන්ම වංශකතා ප්‍රවෘත්ති වලද දැක්වෙයි.ශ්‍රී පාද මස්තකයට ළඟා වන මාර්ග නවයක් පමණ තිබේ. ඉන් ප්‍රධාන මර්ග දෙකින් එකක් රත්නපුර පළාබත්ගල හරහාද අනෙක හැටන් හරහාද වැටී ඇත. පළමු වන විජයබාහු රජු ශ්‍රී පාද නමස්කාරයට සිත් ඇතිව එහි ළඟා වීම නිමිති කොට පළාබත්ගල ශ්‍රී පාද මාර්ගයට යාබදව ගිලීමලේ විහාරස්ථානයේ ශිලා ලේඛනයක් කරවූහ.ගිලීමලය බඹරබොටුව ආදී ගම් ශ්‍රී පාදයට පූජා කළහ. එයට සමාන තවත් ලිපියක් ගිනිගත්හේන නගරයට ආසන්නයේ අඹගමුවේ සන්ක්ලයින් නමැති තේවත්තක පැරණි විශ්‍රාම ශාලාවක් ඉදිරිපස පිහිටුවා ඇත.මෙහි සඳහන් වන්නේ ශ්‍රී පාද ස්ථානයට කළ යුතු වත් පිලිවෙත්  මෙන්ම මගීන් උදෙසා දන්හල් පැවැත්වීම සඳහා පිදූ  ගම්වරයන් ගැනයි. උඳුවප් මස පොහෝ දිනයෙන් ආරම්භ වන ශ්‍රී පාද වන්දනා සමය අවසන් වන්නේ වෙසක් පොහොයෙනි. එම කාලය තුළ ශ්‍රී පාද රජ මාවත ලෙසින් සැලකෙන රත්නපුර මාර්ගයත් හැටන් මාර්ගයත් නඩත්තු කරනු ලබන්නේ එම පළත් වල ප්‍රා දේශිය ලේකම් කාර්යාල සහ ප්‍රා දේශිය සභා මගිනි. හැටන් මාර්ගයේ තිබෙන එකම ප්‍රා දේශී සභාව අඹගමුව ප්‍රා දේශීය සභාවයි.  

        මෙම සෙල් ලිපියට අනුව විල්බාව කෙල ගමුව තිනියගල සොරගොඩ ලියවළ බදුලු වනය කොටවැල්ල කලඟ වෙල මකුළුමුල අඹගමුව වැලිගම්පළ සහ උලපනය යන ගම්වල ගොඩ මඩ ඉඩම් වලින් ලැබෙන රාජ්‍ය භාගය නොහොත් බද්ද ශ්‍රී පාද ස්ථානයට පෙර රජ දවස් සිටන් පරිත්‍යාග කිරීමක් සිදුව තිබේ. පදලස් දා පිහිටි  සමනොළ කුලෙහි කම්නවාම් පුද සිතියම් වැට දලවනුවට හා මෙහි දා වන්දනට සිවු දෙසින් වැඩි මහ සඟුන් වහන්සෙ ට වටනා පිඬු පසයට හා සෙසු ද වන්දනට රැස්වන ආගත දුබ්බා ගතයනට දෙන දන්වැට ට හා රජරට මඟැ අගෙ පස්ගවුයෙකැ දන්හලක් බැගින් කරවා දානෝපකරණ ඇති කොට දනුදෙනු කොට යනුවෙන් සඳහන් වන්නේ එම ක්‍රියාවයි.වර්තමානය වන විට එවැනි ක්‍රම වේදයක් නැතත් අඹගමුව කුරුවිට සහ රත්නපුර ප්‍රා දේශීය සභා විසින් ශ්‍රී පාද මාර්ගයේ කඩ බදු දීම් වලින් ලැබෙන ආදායම යොදවනු ලබන්නේ මගින් ගේ ගමන් පහසුව සඳහා තනා ඇති අම්බලම් සහ මාර්ග නඩත්තු කිරීම පිණිසය.එම පරිපාලනය ඉංග්‍රීසීන් ගේ යුගයේදීද එලෙසම සිදුව ඇත. එම නිසා නුවර දිස්ත්‍රික්කයට අයත් උලපනය වැනි ගම්මාන අත් හැරණද අනෙක් සියළු ගම්මාන සමගින් අඹගමුව ප්‍රා දේශීය සභා බල ප්‍ර දේශය නිර්ණය ව තිබේ.එය මෙතෙක් පැවති රාජකාරි බල ප්‍ර දේශයයි .

         අඹ ගමුවට වර්තමානය වන විට ග්‍රාම නිළධාරී වසම් 67 ක් තිබේ.ගම්මාන 302 ක් තිබේ.කොට්ඨාශ තිස්පහකි.වතු 136 කි. මෙහි සමස්ත ජනගහනය 210000 කී.  එහි සිංහල 23% ක් දෙමළ 70% ක් සහ මුස්ලිම් 6% පමණ ජීවත් වේ. 1980 ට ප්‍රථම මෙම බල ප්‍රදේශ අඹගමුව උතුර ගම් සභාව සහ අඹගමුව දකුණ ගම් සභාව වශයෙන් කොටස් දෙකකට වෙන් කර තිබුණි. එකල සමස්ත බල ප්‍රදේශයම  පාරම්පරික සිංහල වැසියන් ගේ ගම්මානයන් කේන්ද්‍ර කොට ගෙන නියෝජනය වී තිබුණි. නමුත් 1987 දී ප්‍රාදේශීය සභා පණත සම්මත කරගත් පසු එයට සමගාමීව වතු දෙමළ ප්‍රජාවට පුර වැසි කම් ලැබුණි. එයින් සිදු වූයේ සමස්ත බල ප්‍රදෙශයේ නියෝජනයේ ප්‍රධාන පාලන බලතල දෙමළ ජනතාවට ලැබීමයි. 2011 පළාත් පාලන චන්ද විමසීමේ දී අඹගමුව ප්‍රා දේශීය සභාව නියෝජනය කරමින් සිංහල මන්ත්‍රී වරු හත් දෙනෙකු පත් වූ අතර දෙමළ මන්ත්‍රී වරුන් දහතුන් දෙනකු පත්ව එහි සභාපති ධූරයද වතු දෙමළ ප්‍රජාවට හිමව තිබුණි. නමුත් පාරම්පරික සිංහල වැසියන් ගේ සහනශීලිත්වය නිසා ගැටුම් නිර්මාණය නොවුණි. සාමාන්‍ය දෙමළ ජනතාවද සිය වතුවල පොකුරු ගම්මානයන් වශයෙන් සිටි අතර  සිංහල ගම්මාන සියල්ල විසිරුණු වසම් වශයෙන් තිබේ. මෙහි ප්‍රතිඵලය වූයේ සිංහල ගම්මානයන්හි යටිතල පහසුකම් දියණු කිරීමේදී වැඩි අවධානයක් යොමු නොවීමයි. දේශපාලනඥයන් චන්ද කාලයට ජනතාව රවටමින් ඇතැම් විට ජාතිවාදී  ලෙස කටයුතු කරමින් සිය බලය තහවුරු කරගත් අතර තොන්ඩමන් මුතු සිවලංගම් මෙන්ම වත්මන් වතු දෙමළ ප්‍රජාව නියෝජනය කරන දිගම්බරන් වැනි අය නිතරම උත්සාහ දරන ලද්දේ සිය වතු දෙමළ චන්ද පදනම් ආරක්ෂා කරගැනීමේ ක්‍රියා දාමයක නිරත වීමයි. ඔවුන්ගේ දැඩි ඉල්ලීම වූයේ මෙම අඹ ගමුව ප්‍රාදේශීය සභාව කොටස් තුනක් කඩා ගැනීමයි. ජේ.ආර්. ජයවර්ධන පාලන සමයේදී මෙන්ම අවසාන වශයන්ම මහින්ද රාජපක්ෂ යුගයේදීද එම ඉල්ලීම් නැවත නැවතත් ඉදිරිපත් විය . නමුත් එම ඉල්ලීම කිසිවිටකත් ඉටු නොවුණි.

           වත්මන් යහපාලන රජය පත් වීමේදී මහින්ද රාජපක්ෂ මහතා සහමුලින් පරාජය කරගැනීම අත්‍යවශ්‍ය විය. ඒ සඳහා ඔවුහු දෙමළ මුස්ලිම් දේශපාලනඥයන් සමග රහස් ගිවිසුම ඇති කර ගත්හ. අද සිංගප්පූර් සම්මුතිය වශයෙන් ඉදිරියට පැමිණෙන්නේ එයයි. දෙමළ ජාතික සංධානය සමග ඇති කරගත් ගිවිසුම ගැනද මැතිවරණ සමයේදී තිස්ස අත්තනායක මහතා හෙළි කර තිබුණි. කෙසේ වෙතත් වතු දෙමළ දේශපාලනඥයන්ට දුන් ප්‍රධාන පොරොන්දුවක් වූයේ අඹගමුව මෙන්ම නුවර එළියද නියෝජනය වන ප්‍රාදේශීය සභා  කොටස් හයකට කඩා ගැනීමයි. එසේම උඩරට වතු කරයේ දෙමළ ජනතාවට අවශ්‍ය යටිතල පහසුකම් සඳහා වෙනම ඒකකයක් පිහිටුවීමට ඔවුහු එකඟතා ඇති කර ගත්හ. ජනාධිපති වරණයෙන් පසුව 2016 මැතිවරණයේ දී මෙම පොරොන්දු ඉල්ලීම් වලට සහතිකයක් ලැබුණ අතර ඒ අනුව කඳුරට නව ගම්මාන අමාත්‍යංශයක් පිහිටුවන ලදහ. එසේම මෑතකදී එස්.බී. දිසානායක අමාත්‍යවරයා විසින් ඉදිරිපත් කරන ලද උඩරට  සංවර්ධන අධිකාරියේ සඳහන් වනුයේ උඩරට ඉඩම් වෙනත් අයට ලබා දීමේදී යථොක්ත අමාත්‍යංශයෙන් විමසිය යුත බවයි. මෑතක ඉදිරිපත් කරන ලද ව්‍යවස්ථා සම්පාදක මණ්ඩලයේ අතුරු වාර්තා වේ නිරීක්ෂණ තුළද කඳුරට දෙමළ ප්‍රජාව වෙනුවෙන් මලයහ නමින් වෙනම පාලන ඒකකයක් යෝජනා කර තිබේ.කෙසේ වෙතත් අඹගමුව ප්‍රාදේශීය සභා බල ප්‍රදේශය මස්කෙළිය නොර්වුඩ් සහ අඹ ගමුව යනුවෙන්  ද නුවර එළිය ප්‍රාදේශීය සභාව කොටගල නුවරඑළිය සහ ඩයගම යනුවෙන් ද වෙන් කරලීමට ගත් තීරණය තනිකරම දේශපාලන පොරොන්දුවක් බවට ඇමති ෆයිසර් මුස්තාපා මහතාද තහවුරු කර තිබේ. මෙවර එයට මූලිකත්වය නෙ කටයුතු කරන්නේ ජාතික භාෂා ඇමති මනෝගනේෂන් මහතාය.

           මෙම වෙන් කිරීම සඳහා වන ඉල්ලීම සිදු කරන අවස්ථාව වන විට පළාත් පාලන බල ප්‍රදේශ සීමා නිර්ණ ගැසට් පත්‍රය නිකුත් කර තිබුණි. නමුත් දෙමළ දේශපාලනඥයන් ගේ ඉල්ලීම මත යම් යම් සංශෝධන කර නැවත 2017 දී එය නිකුත් කෙරුණි. දැන් එම සීමා නිර්ණ කමිටුවද අවසන්ය. එහෙත් පසුගියදා පක්ෂ නාකයන් ගේ රැස්වීමක් කැඳවූ අගමැති රනිල් වික්‍රමසිංහ මහතා අඹගමුව බල ප්‍රදේශ තුනකට කැඩීමේ යෝජනාවට අනුමැතිය ගෙන ඇත. එහෙත් එම රැස්වීමට නුවර එළිය නියෝජනය කරන කිසිම සිංහල මන්ත්‍රී වරයෙකු සභාගගී වී නැත. මනෝගනේෂන් දිගම්බරන් රවුෆ් හකීම ෆයිසර් මුස්තාපා වැනි  මෙරට සුළු ජන වර්ග නියෝජනය කරන දේශපලනඥයන් පමණක් එයට සාභාගි වී තිබේ. අනතුරුව මෙම යෝජනාවට කැබිනට් අනුමැතියද ගෙන තිබෙන්නේ ශ්‍රී පාදය ජනාධිපතිවරයා යටතේ තිබෙන්නේ යැයි කියමිනි. එහෙත් මේ පළාතේ ඉඩම් සීඝ්‍රයෙන් අන්සතු වන්නේද රජයේ අනුදැනුමෙනි. විශේෂයෙන්ම මුස්ලිම් ව්‍යපාරිකයන් ශ්‍රී පාදය අවට ඉඩම් ගැන ඇස ගසා ගෙන සිටිති. ඔවුහු හෝටල් සංකීර්ණ හදන මුවාවෙන් මේ වන විටත් විශාල ඉඩම් ප්‍රමාණයක් මිලදී ගෙන තිබෙන්නේ ශ්‍රී පාද පාලනය බෞද්ධයන්ගෙන් පැහැර ගෙන තමන් යටතට පත් කර ගැනීමේ චේතනාවෙන් බව පැහැදිලියි.නමුත් අඹගමුව ප්‍රා දේශීය සභා සිංහල මන්ත්‍රීවරු මැදිහත්ව කීප වරක්ම මෙම වෑයම අහෝසි කරන්නට කටයුතු කර ඇත.අඹ ගමුව කොටස් තුනකට කඩන ගැසට්ටුව නිකුත් කළ පසුව ශ්‍රී පාදයේ අවසාන ගම් වසම වන සීත ගඟුල ( අංක 320 B) පාලනය වනු ඇත්තේ මස්කෙළිය ප්‍රදේශීය සභාවෙනි. එහි සමස්ත බලයම ජාතිවාදී පදනමින් (ජනගහනය පණස්දාහකට එක් බල ප්‍රදේශයක්) දෙමළ ජනතාවට අයත්ය එවිට ශ්‍රී පාද ස්ථානයට යනෙන ගමන් මාර්ගයත් තානායම් සහ වෙළෙඳ බලපත්‍රයන් සියල්ල පාලනය කරනු ලබනුයේ ඔවුන්ය. එවිට කුමක් සිදු වනු ඇත්දැයි ජනධිපතිවරයාට පවා දැක ගත හැකි වනුයේ පත්‍ර මාර්ගයෙනි.

        එදා ඉංග්‍රීසි පාලන සමයේ පවා අඹගමුව  ගම් සභාවට ශ්‍රී පාදය අත් කර දී තිබුණේ සෙල් ලිපියේ සඳහන් රාජ්‍ය භාරය මෙන්ම පුදපූජාවන්ද මේ පාරම්පරික සිංහල ගම් වලට අයත්ව තිබූ හෙයිනි.එය අන්සතු කිරීම මෙන්ම අවහිර කිරීමද බුද්ධ ශාසනය කෙළසීමකි. පැරණි රජ වරුන් පැනවූ ව්‍යවස්ථා උල්ලංඝණය කිරීමකි. මෙම නව සීමා නිර්ණයට අප විරුද්ධ විය යුත්තේ මූලික අයිතිවාසිම් කඩවීම ගැන පමණක් සිතා නොව එය සමස්ත ජාතියේම ජාතික අයිතිවාසිකම් කඩවීමක් සේ සලකමිනි.වයවස්ථා කඩදාසියේ අකුරු වෙනස් කරමින් කරන ජාතිවාදී බලය බෙදීම සම්පූර්ණ වනු ඇත්තේ   භූමිය තුළ සැබෑ ලෙසටම ජාතිවාදී ලෙසට කොටස් කැඩීමෙනි. එය අනාගත ජාතිවාදී ගැටුම් වලට නව ප්‍රවේශයක් වනු නියතය.