රාජ්‍යත්වය සමග බැඳි දළදා දැකුම් මංගල්‍යය

 

                                         

              බුදුන් වහන්සේගේ පරිනිර්වාණයෙන් පසුව බුද්ධ අදාහන මළුවේ දී ධාතු කොටස් දෙකක් වශයෙන් විසිර ගිය බව දැක්වේ.ඒ භින්න ධාතු සහ අභින්න ධාතු වශයෙනි.මේ ධාතු කොටස් ද්‍රෝණ නම් බමුණා විසින් රජ දරුවන් වෙත බෙදා දෙන ලදහ. අභින්න  ධාතුන් වහන්සේලා අතර   දළදා වහන්සේ සතර නමක් ගැන සඳහන් වෙයි. පරිනිබ්බනා සූත්‍රයේ මෙලෙස එම කරුණ දැක්වේ.

ඒකාහි දාඨාතිදිවෙහි පූජිතා -ඒකා පන ගාන්ධාර පුරෙ මහීයති

කලිංග රඤ්ඤො විජිතෙ පුනෙකං -ඒක පුන නාග රාජාමයන්ති

මෙම සතර දළදා වහන්සේ අතරින් නාග ලෝකයේ වැඩ සිටි දකුණු දළදා වහන්සේ දෙවනපෑ තිස් යුගයේ දී ලංකාවට වැඩම කොට සෝමනුවර චෛත්‍ය ස්ථානයේ නිදන් කරන ලද අතර  කාලිංගයේ වැඩ සිටි යටි වම් දළදා වහන්සේ කීර්ති ශ්‍රී මේඝවර්ණ රජ සමයේ (ක්‍රි.ව.330-331) ලංකාවට වැඩම කරවීමට දායකත්වය සපයන ලද්දේ කාලිංගයේ උදෙනිපුර දන්තකුමරු සහ ගුහසීව රජුගේ දියණිය වූ හේමමාලා කුමරියයි.උදේනි රාජ පුත්‍ර දන්ත කුමරු දළදා වහන්සේට ගරු සත්කාර කිරීමේ අරමුණින් ගුහසීව රජවාසලට පැමිණී ඇත. ඒ බැව් මෙලෙස දළදා සිරිතේ දක්වා ඇත.

'එකල්හි උදේනි රට උදේනි රජුගේ පුත්‍ර වූ සුචරත්‍ර මිත්‍ර වූ දන්තෙන්ද්‍රිය ඇති සුදන්ත දන්ත නම් රාජ කුමාරයෙක් දළදා වහන්සේට පූජා කිරීමෙන් සඟමොක් සුව සාධා ගන්නා කැමතිව කළිඟුරටට අවුත් ගුහසීව රජහු දැක සිරිත්විරිත් ගුණෙන් ඒ රජහු පහදවා රෑ දෙවෙහි පූජා සත්කාරයෙහි නොපමාව විසීය. පසුව කල් යෑමෙන් කළිඟු රජු දන්තකුමාරයන්ගේ ගුණයන් විමසා තමන්ගේ හේමමාලාභරණ විභූෂිත වූ හේමමාලා නම් දියණියන් රුසිරු මහරු වූ සිරිසර ඉසුරු හා සමග ඕ හට පාවාදී ඉසුරු විඳිමින් සිටින සඳ.'...මෙම වාක්‍ය අනුව දන්ත කුමරු ගේ ශ්‍රද්ධාවත් පුරුෂයෙකු රජුගේ විශ්වාසය දිනාගෙන ඇති බව  පැහැදිලි වේ.

    කාලිංගයේ රජවරු දළදාවහන්සේ හිමිකරගැනීමට කරන ලද යුද්ධ හේතු කොට ගෙන දළදාව ලංකාවට වැඩම කරන ලද බව දක්වා ඇත. කාලිංගයේ සිටි මේ රජවරු කවුරුද යන්න ඉතිහාසයෙන් සාක්ෂි එළවිය හැකිය.මහා භාරත කතාවේ මෙන්ම බුදුන් වහන්සේගේ ඥාති පරම්පරාව ගැන විස්තර කරන වංශකතා වල චේතිය නම් රජෙක් ගැන සඳහන්ය. ආකාශචාරී මේඝවණ්න යනු  ඔහුගේ වංශනාමයයි..දඹදිව සිටි රජ දරුවන් රාජධානි පහකට වෙන් වී ගිය බව දක්වා තිබේ. ඉන් බ්‍රහ්මදත්ත පරම්පරාව පැවත එන්නේ කාලිංග දේශයේය.චේතිය රජුගේ පුතණුවන් වූයේ ආකාශචාරී  දධිවාහනයි. ඔහුගේ පුතණුවන් වූ ආකාශචාරී චක්‍රවර්තී කරකණ්ඩු රජු විවාහ වන්නේ  ලංකාවේ කුමරියක් වන රිතිවේගා කුමරිය සමගයි.මේ දෙදෙනාට වාසුපාල නම් පුතණුවෙක් විය.ඉන්පසු සිටි බ්‍රහ්මදත්ත රජු බුද්ධ කාලයේ සිටි රජකෙනෙකි. බ්‍රහ්මදත්ත රජුගෙන් පසුව කාසි නම් රජ කෙනෙක්ද ඉන්පසු ඛාරවේල නම් රජ කෙනෙක් ද අනතුරුව සුදන්ත නම් රජ කෙනෙක්ද විය.මේ පරපුරේ ගුහසීව රජු දවසදී  කිඩාර නම් මැද පෙරදිග ආක්‍රමණයක් ඇති විය.මේ යුද්ධයට යෑමට පෙර දන්ත ධාතුන් වහන්සේ දන්ත කුමරුට සහ හේමමාලා කුමරියට භාරදී තම මව් පස ඥාතීන් සමීපයට යන ලෙසට දැන්වීය.මෙම යුද්ධයේ දී ගුහසීව රජු මරණයට පත් වූ අතර හේමමාලාවෝ සහ දන්ත කුමරුවන් රහසේම ලංකාව බලා පිටත් විය.කාලිංග රජ වාසල සමග තිබූ ඥාති සම්බන්ධය නිසා කිත්සිරිමෙවන් රජුද හැඳින්වූයේ කීර්ති ශ්‍රී මේඝවර්ණාභය යනුවෙනි. මහසෙන් රජුගේ නැගණිය  දන්ත කුමරුගේ මව වන සාගරිකා බිසවයි.හව් පස ඥාතීන් වෙතට යා යුතු බව දැක්වූයේ මේ සම්බන්ධය උඩයි. තමන්ගේ ඥාති පරම්පරාවේ රජුන් හමුවේ දන්ත ධාතුන් වහන්සේ සුරක්ෂිත වන බව ගුහසීව රජු විශ්වාස කරන්නට ඇත.

         ලංකාවට සැපත් වූ  දළදා වහන්සේ අනුරාධපුරය දක්වා වැඩමවා මහමෙව්නා උයනේ ධම්මචක්ක පවත්නා ගෘහයේ වඩා හිඳුවා  පසුව මේඝගිරි විහාරයෙත් වැඩ සිටීමට සැලැස්වූ බව දැක්වේ. අනතුරුව විසිතුරු දළදා ගෙයක් කරවා එහි තැන්පත් කරන ලද බවද ඉතිහාසයේ දැක්වේ.කිත්සිරි මේඝ රජු දළදා වහන්සේ පිදීම සඳහා චාරිත්‍ර ලේඛනයක් සකස් කළ බව දාඨා වංශයේ 67 වන ගාථාවේ සඳහන් වේ.ඒසේම නව ලක්ෂයක් ධනය වියදම් කොට දිනපතා දළදා වහන්සේ පිදීම චාරිත්‍රයක් කර ගත් බව දක්වා තිබේ.දළදා වහන්සේ තමන්ගේ සිංහාසනය මත තබා ලංකා රාජ්‍යය දළදා වහන්සේට පූජා කරන ලද්දේ ප්‍රාතිහාර්යයත් ආශ්චර්යත් හේතු කොට ගෙනය.එතැන් සිට රජවරු දළදා වහන්සේ මූලික කර ගත් බෞද්ධ රාජ්‍යයක් පාලනය කිරීම සඳහා සපථ කළහ.දන්ත හේමමාලා පරපුරේ අයට දාඨා රක්ඛාධිකාරී තනතුර හිමි කර දී දළදාව භාරකොට ජාතිග්‍රාමයෙහි පදිංචි කරවන ලදී. මෙම කීරවැල්ල පරපුරේ මව් පස ඥාතිත්වය පවතින භික්ෂූන් වහන්සේලාට දළදා තේවාව පිණිස කාර්යය පැවරූහ.සෙනරත් රජුට කීරවැල්ල බිසවක් ලබා නොදුන් බැවින් ඔහු විසින් දළදා භාරකාරිත්වයට මේ මව් පස ඥාතිත්වය හිමි භික්ෂූන්වහන්සේලා පත් කළ බව පූජ්‍ය කිරිඇල්ලේ ඥාන විමල හිමියන් දක්වා ඇත.සකල කලා වල්ලභ රජුගේ කීරවැලි බිසවගේ දුවණිය ඌවේ මහ රාළට විවාහ කරදුන් අතර එම පරපුරට රඹුක්වැල්ලේ ගම ලැබුණි. කීරවැලි මිත්තණියගේ මව්පස ඥාතිත්වය හිමි රඹුක්වැල්ලේ පරපුරේ දරුවන් මහණ කර දළදා තේවාව බාර කර ඇත. ඉන්පසු දුනුමාලේ, කොටිකාපොළ කොබ්බෑකඩුව ආදී කීරවැල්ලේ මව් පස ඥාතීන් දළදා තේවාව භාරව සිටියහ.වාරියපොළ සුමංගල නා හිමියන්  ද  එම මව් පස ඥාතිත්වයට හිමි කම් කියයි.

        බුදුන් වහන්සේ ගේ ධාතුන් වහන්සේලා අතර ජීවමානව මහජනතාව වෙනුවෙන් පවතින ප්‍රධාන ධාතුකොටස  යටි වම් දළදා වහන්සේය.රාජ්‍යත්වයේ හිමිකාරිත්වය ලැබිමට නම් දළදා වහන්සේ එම රජුට අයත් විය යුතුය. රජු කීරවැල්ල පරපුරෙන් කුමරියක් අවාහ විවාහ කර ගත යුතුය. මේ සිරිත දඹදෙණි යුගයේ සිට වඩාත් දැඩිව අනුගමනය කර ඇත.දඹදෙණි යුගයේ ලියැවුණු දළදා සිරිතේ දැක්වෙන පරිදි රජු විසින් දළදාවහන්සේ වෙනුවෙන් නිතිපතා චාරිත්‍ර ඉටු කළ යුතුය.දාඨාරක්ඛාධිකාරී නොහොත් දිවන රාළ(දිව්‍යාමය සම්බන්ධය ඇති ) සමග පංච ඖෂධයෙන් ස්නානය කර දළදා මාළිගයට ප්‍රවිශ්ඨව තනිවම එම මාළිගය මුස්නෙන් පිරිසිඳු කිරීම් කොට අනතුරව දළදා වන්දනය කළ යුතු බව මෙසේ දැක්වේ.   ' 'සිරිලක රජ පැමිණී දැහැමින් යුතු මහ රජුන් විසින් දවසට විටත් දළදා ගෙට ගොස් වඳිනා කල නියමු පිරිවර පිට. රඳවා පිරිසිදු ආදර බුහුමන් ඇතිව ගෙට වැද මුහුන් ගෙන ගෙය ඇමද අත්දෙව රුවන් හා මල් ආදිය පුදා නව අරහාදී බුදුගුණ සිහි කර   පන්සිල් සමාදන් විය යුතුය.'දළදා වහන්සේට ලැබෙන එක කහවණුවක්වත් රජු වියදම් නොකළ යුතු බවද මේ දළදා සිරිතේ තව දුරටත් දක්වා තිබේ.

     මේ ආකාරයෙන් බලන කල්හි දශ රාජ ධර්මයෙන් රට පාලනය කරන රජෙකු ජීවමාන බුදුන් වහන්සේට සලකන ආකාරයෙන් දළදාවහන්සේට සත්කාර කොට දැක්විය යුතුබව පැහැදිලිය.සෙංකඩගල රාජධානිය තුළ රජ බවට පැමිණි කොනප්පු බණ්ඩාර කුමරු ට සිය රාජ්‍යත්වය තහවුරු කර ගැනීමට කුසුමාසන දේවිය විවාහ කර ගැනීමට සිදු වූයේ කීරවැල්ල පරපුර හා සමග ඇයට තිබූ ඥාති සම්බන්ධය නිසාවෙනි.ඉන්පසු ද්‍රවිඩ නායක්කර් යුගයේ දී මේ සම්ප්‍රදාය අභාවයට ගිය අතර සිංහල බෞද්ධ රාජ්‍යය පිළිබඳ සංකල්පයන් යටපත් විය. අවලොකිතේශ්වර නාථ සංකල්පය මුල් බැස ගන්නා ලද්දේ සත්වන සියවසේ දීය. ඉන්පසු රජු අභිෂේක කරලීමේ දී නාථ දෙවියන් ඉදිරියේ දිවුරුම් දීම සිදු විය.දළදා වහන්සේ මූලික කරගත් දළදා වහන්සේට වග කියන රජෙකු අභිෂේක කරන ලද්දේ නාථ දෙවියන් ඉදිරියේ දීය.අතීතයේ දී දන්ත ධාතුන් වහන්සේ රජුගේ හිස මත තබා ස්වර්ණාභිෂේකය කළ යුතු යැයි චාරිත්‍රයක් විය.එය කළ හැකි වූයේ දිවන රාළට පමණි. ඒ සිංහල බෞද්ධ රාජ්‍යය ආරක්ෂා කර ගැනීමට රජුට තිබෙන  වගකීම පිළිබඳ සපථ කරමින්ය.

     1815 උඩරට ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද රදළ සමූහය ඒ වන විට නායක්කර් පෙළපතට විරුද්ධව පෙළ ගැසී සිටියහ. වාරියපොල සුමංගල හිමියන් ගේ උපදෙස් පරිදි ගිවිසුමට බුද්ධශාසනය හා දේවාගම රැක ගත් යුතු බවට ප්‍රතිපාදනයක් ඇති කළහ.නමුත් 1817 ඇති වූ විමුක්ති අරගලයේ දී සුමංගල හිමියන් ඉංග්‍රීසීන්ට විරුද්ධව වැඩ කිරීම හේතු කොට ගෙන උන්වහන්සේ කයිකාවල මුරපලේ දී අත් අඩංගුවට ගෙන නඩු අසා  යාපනේ  සිරගත කළ බව දැක්වේ.එතනින් පසු දළදා පෙරහැරක් හෝ දැකුම් මංගල්‍යයක් නොතිබුණු අතර රටේ ඇති වූ දුර්භික්ෂය හේතු කොට ගෙන වසර දහයකට පමණ පසු 1828 දී දළදා ප්‍රදර්ශනයක් එනම් මහජනතාවට දැක බලා ගනීමට සැලැස්වීමක් ඉංග්‍රීසි ආණ්ඩුව විසින් සිදු කරන ලද්දේය.පුරාණ සිරිත වූයේ දළදා දැකුම් මංගල්‍යයයි.රජු තම සිත පහදවා ජීවමාන බුදුන් වහන්සේට මෙන් දළදා වහන්සේට සත්කාර කර දශරාජ ධර්මයට පිවිසෙන අතර මහජනතාව සිය ශ්‍රද්ධාව භක්තිය වර්ධනය කර ගනිමින් රජු සමග ඒකාත්මික වෙයි.මේ දැකුම් මංගල්‍යය සිදු කිරීමේ අරුත එයයි.නමුත් ඉංග්‍රීසි ආණ්ඩුව සිරිත් ප්‍රකාරව දළදා වහන්සේට ගෞරව නොකිරීම නිසා සුළි කුණාටු සහිත මහා වර්ෂාවක් ඇද හැලී මහනුවර වැව උතුරා මහා විනාශයක් සිදු විය. එය දළදා වතුර නමින් ඉතිහාස ගත වී තිබේ.දන්ත ධාතුන් වහන්සේ සමග මේඝවර්ණ දෙවිඳුන්ගේ සම්බන්ධයක් ඇත. ඉසුරුමුනි විහාරය එකල මේඝ ගිරි විහාරය නමින් හදුන්වන ලදදේ ඒ නිසාය. නුවර යුගය අවසාන කාලයේ දන්ත ධාතුන් වහන්සේ සඟවා තැබූ පුසුල් පිටිය රාජ මහා විහාරයේ ද මේඝවර්ණ දෙවිඳුන්ගේ ප්‍රතිමාවක් ඇත.ඒ විශ්වාසය ගොඩ නැගී පවතින්නේ දළදා භාර පරපුරු සමග පෙර පටන් පැවති දිව්‍යමය සම්බන්ධය හේතු කොටගෙනය.

මතුගම සෙනෙවිරුවන්