මෙකළ යාපනය ලෙස හඳුන්වන ප්‍රදේශය
අතීතයේ දී හඳුන්වන ලද්දේ නාග ද්වීපය යනුවෙනි. වල්ලිපුරමෙන් හමු වූ වසභ රාජ්‍ය සමයට
අයත් එනම් දෙවන සියවසට ගැනෙන රන් සන්නසේ සඳහන් නකදිව යනු නාග ද්වීපයයි. 'අමතෙ ඉසිගිරයෙ නකදිව
බුජමෙනි' යනුවෙන් එහි දක්වා ඇති අතර පියගුකතිස නම්
විහාරයක් කරවා ඇති බව සඳහන්ව ඇත..වර්තමාන වඩමාරච්චි තෙන්මාරච්චි පච්චලේපල්ලේ සහ
මලලගම නොහොත් මල්ලාකම් යන ප්‍රදේශ තුන ද ඩෙල්ෆ්ට් කයිට්ස් පුන්ගුඩු දිව් නයිනතිවු
කාරතිවු කච්චතිවු ආදී දූපත් සමූහය ද නාග ද්වීපයට අයත්ය.ක්‍රි.වර්ෂයට පෙර වසර
හත්දාහකට පමණ පෙර සිදුවූ මුහුදු ගොඩ ගැලීම් සහ ස්වභාවික වෙනස් කම් නිසා වර්තමාන යාපන
අර්ධ ද්වීපය මෙවැනි භූ විෂමතා ලක්ෂණ අනුව නිර්මාණය වී ඇත.ටොලමි ගේ සිතියමේ දක්වන
නගදිප වර්තමානයට වඩා වෙනස් වන්නේ මෙම වෙනස් කම් නිසා බව පැහැදිලිය.
නාග ද්වීප නාමය ඇති වන්නේ නාග නම් ජන
කොටසක් එහි ජීවත්ව සිටි බැවින් සහ පාලනය කළ නිසා බව කියැවෙන අතර මයියංගනය අසළ ව්‍යවහාර
වන නාග ද්වීප නාමය නිසා ඒ සම්බන්ධව මත බේදයක් ද ඇති වී තිබේ.මේ නාගයන් උතුරේ මෙන්ම
රුහුණේ ද ජීවත්ව සිටි බැවින් රුහුණු නාග ද්වීප ව්‍යවහාරය පවතින බව විද්වතුන් ගේ
මතයයි.මේ මත බේදය නිසා බුදුන් වහන්සේ වැඩම කළ නාග ද්වීපය පිළීබඳව වැරදි අර්ථ කථනයක්
ද සමාජ ගතව තිබේ. චූලෝදර මහෝදර නා රජුන් අතර
මිණි පළඟ උදෙසා ඇති වූ ගැටුම සහ
බුදුන්වහන්සේ එය සමනය කිරීමට වැඩම කිරීම යන කාරණා මහා වංශය සහ මහා වංශ ටීකාව වැනි
ග්‍රන්ථයන්හි දක්වා තිබේ.මහා වංශ ටීකාවේ 45 වන ගාථාවේ සිට ඒ බැව් විස්තර වේ.
බුදුන් වහන්සේ ගේ නාගදීපාගමනය නිසා නාගයන් බෞද්ධයන් වූහ. පර්වතවාසී නාගයන් වූ
චූලෝදරයන් මහෝදරගේ බෑනණුවන් වූහ. ඔවුන් ජීවත් වූ ප්‍රදේශය වර්තමාන මුලතිවු දිස්ත්‍රික්කයේ
නෙදුන්කර්නි අසල තිබෙන පැරණි බෞද්ධ ආරණ්‍යයක් වූ වඩ්ඩමාන පර්වත ප්‍ර දේශය බව පී. වීරසිංහ මහතා සිය 'නාගයන්ගේ පා සටහන්' නමැති කෘතියේ පෙන්වා දී තිබේ.පර්වතවාසී
නාගයන් අභ්‍යන්තර පරිපාලනයේ යෙදුණු අතර සමුද්‍රවාසී නාගයන් නාවික ගමනාගමනයේ ද
යෙදුණු බව විවිධ විද්වතුන් පෙන්වා දී ඇත.මේ නිසා දිවයින වටා තිබෙන මුහුදු තීරයේ
පසු කාලයේ ඉඳි කරන ලද විවිධ බෞද්ධ සිද්ධස්ථානයන්ට මේ සමුද්‍රවාසී නාගයන්ගේ සෘජු අනුග්‍රහය ලැබී
ඇතැයි කිව යුතුය. නාවිත වෙළෙදාමේ නිරත වී සිටීම නිසා මේ නාග ජන කොටස ධනවත් පිරිසක් විය. එම නිසා අනුරාධපුර යුගයේ
පසු කාලීන රජවරු නාග අභිධානය යොදා ගෙන තිබේ.ඛල්ලාට නාග චෝරනාග ආදී නම් අපට
රාජාවලියේ හමුවන්නේ එම නිසායැයි සිතිය හැකිය.
උතුරු දඹදිව රාජ්‍ය පාලනයෙහි නියුතු
ශාක්‍ය වංශය මුල් සූර්ය වංශයට අයත් ශාඛාවකි. මේ වංශාවලියට අයත් රාජාවලිය බුදුන්
ජීවමාන කාලයේ දීම අර්බුදයට පත් විය.විඩූඩභ විසින් ශාක්‍යවංශය විනාශ කිරීමට තැත්
කිරීම හේතු කොටගෙන බොහෝ කුමාරවරු ලක්දිවට පැමිණියහ.විශේෂයෙන්ම නැගෙනහිර පළාතේ
තිබුණූ තඹ නිධි නිසා එය වටා සංවර්ධනය වූ ආර්ථික තත්වයන් නිසා කුඩා ප්‍රාදේශීය රාජ්‍ය
බිහි විය.මේ වන විට අනුරාධපුර කේන්ද්‍ර කොට ගෙන ඇතිව තිබූ බෞද්ධ රාජ්‍යය ව්‍යාප්ත
කරලීමට හේතු වූ රාජ්‍ය අනුග්‍රහය වැඩි වර්ධනය වන්නේ පෙර සඳහන් කළ නැගෙනහිර ශාක්‍යවංශිකයන්
ගේ ක්‍රියාකාරිත්වයයි.ජය ශ්‍රී මහා බෝධි රෝපණ උළෙලට රහුණෙන් පැමිණි ක්ෂ්ත්‍රියන්
චන්දන ග්‍රාම වාසීන් විය.මෙවකට නාගද්වීප වාසි රජවරුන් දීපවාසී කෂ්ත්‍රියන් විය. ජය
ශ්‍රී මහා බෝධිය වඩමවා පැමිණි පසු ඒ සමග පැමිණි ක්ෂ්ත්‍රිය කුමාරවරුන් නාග ද්වීපයේ
එවක මලලගම පෙදෙසෙහි පදිංචි කරවා ඇත. වර්තමානයේ චුලිපුරම් යනුවෙන් ව්‍යවහාර වන්නේ
ඔවුන් ජීවත් වූ කලාපයයි.
දේවානම් පියතිස්ස රජ දවස දී සිදු වූ මේ
පරිවර්තනය නිසා නාගද්වීප ප්‍රදේශයේ විශාල බෞද්ධ සිද්ධස්ථාන රාශියක් බිහි විය. ශ්‍රී
මහා බෝධිය පිළිගත් ස්ථානය වන දඹකොළ පටුනේ ජම්බුකෝළ විහාරය ද ප්‍රාචීනාරාමය සහ
තිස්ස විහාරය ද තනා පසුව ශ්‍රි මහා බෝධියේ ශාඛාවක් තිස්ස මළුවෙහි ද රෝපණය කරවා ඇත.
ක්‍රි.ව. 136 දී මහළුනා රජතුමා අතින් ඇල්ගිරිය විහාරය ද ඒ රජුම තිනවේලි විහාරය ද
කණිෂ්ඨතිස්ස රජතුමා රාජායතන ධාතු ගෘහය ද වෝහාර තිස්ස රජතුමා තිස්ස විහාරයේ ඡාතු
කර්මය ද ගොළුනා සෙනෙවියා විසින් තිස්ස විහාරයේ ප්‍රාකාරය ද තුන්වන අග්බෝ රජු
රාජායතන ධාතු ගෘහයේ ප්‍රතිසංස්කරණයක් ද පළමුවන විජයබාහු රජු ජම්බුකෝල විහාරය ප්‍රතිසංස්කරණය
ද කර තිබේ. මේ පිලිබඳ වංශකතා රැසක සඳහන්ය. යාපන අර්ධ ද්වීපයේ පස වැලි මිශ්‍ර හුණූගලින්
යුක්තය. ග්‍රැනයිට් පාෂාණ එහි දක්නට නැත. මේ නිසා ඉඳි කිරීම් වලදී බහුලව යොදා ගනු
ලබන්නේ හිරිගල්ය. පශ්චිමාරාමය නොහොත් වර්තමාන කදුරුගොඩ විහාරයේ තිබෙන ස්ථූපයන්
සකස් තර තිබෙන්නේ මේ හිරිගල් වලිනි. ඒ සමගම සෑම බෞද්ධ සිද්ධස්තානයක් අසලම සෑහෙන ප්‍රමාණයේ
පොකුණක් දක්නට ලැබේ.එවා ඉඳි කිරීමට හිරිගල් මෙන්ම කළුගල් ද යොදවා ඇත.ලන්දේසි යුගයට
අයත් 1719 දී අඳින ලදැයි සැළකෙන තවත් සිතියමක වැලිගම වඩමරච්චි යන පළාත් වල සකස් කළ පොකුණූ සහ ඒ අසළ පැවති
බෝධින් වහන්සේලා පිළිබඳ සටහන් ඇඳ තිබේ.ඉන් එක් තැනකි ජය ශ්‍රී මහා බෝධියේ පළමු
අංකුර අටෙන් එකක් රෝපිත චුල්ල පුරය.විශාල වෙල් යායක දූපතක් වැනි ස්ථානයක රෝපිත මෙම
බෝධිය අදටත් සශ්‍රීකව පවති.එහි තිබූ ලී කැටයමක රජු ශ්‍රී මහා බෝධිය වඳින ආකාරය
දක්වා තිබේ.තිස්ස මෙයට පහළින් චාන්ගනේ නම් නගරයේ පල්ලියක් අසළ ස්ථූපයක නටබුන් ඇත.
එයටත් පහළින් කදුරුගොඩයි. රහතුන් වහන්සේලා හැට නමක් අදාහනය කළ තැන වශයෙන් එය
සැළකේ.මාවඩිපුරම් හි වර්තමන කෝවිල එකළ කතරගම දේවාලයකි. ඒ අසල විහාරයක් ද තිබී ඇති
අතර එහි තිබූ බුදු පිළිම දුම්රිය ස්ථානය කැණීමේ දී සම්මුඛ වී තිබුණි.අතීතයේ දී
වැලිගම යනුවෙන් හඳුන්වා ඇති ලන්දේසි සිතියම් වල වැලිගමු යනුවෙන් දක්වා ඇති වර්තමාන
වලිකාමම් පෙදෙස තුළ ද විශාල වශයෙන් බොදුනු සළකුණු දක්නට ඇත. එ අතර තයියඩි වසමේ
තිස්ස විහාර නටබුන් මයිලඩි වසමේ බෞද්ධ නටබුන් දක්වත හැකිය.කාරදිවයිනේ වෙහෙර පිටිය
නම් ස්ථානය බුදුන් වහන්සේ බෝධිසත්ව අවදියේ තොරතුරු දක්වන ස්ථානයක් ලෙසින් ප්‍රකටය.එ
තොරතුරු අක්තිති ජාතකයේ විස්තර කර තිබේ.එයට අමතරව ඩෙල්ෆ්ට් දූපතේ බෞද්ධ ස්ථූපයන් විශේෂිතය.
මෙම ස්ථාන වර්තමානය වන විට විශාල සමාජ සහ
දේශපාලන පරිවර්තනයන්ට ලක්ව තිබේ.සංඝමිත්තා බෝධිය තිබූ තැන පොකුණට යාබදව
කෝවිලක් ඉඳි කර තිබෙන බව දැක්විය හැකිය.වෙහෙරපිටිය බෞද්ධ නටබුන් මත නිවාස
ඉඳි කර තිබෙන බැවින් පුරාවිද්‍යා ගවේශණයකට පවා ඉඩකඩ නැතිය. .බ්‍රිතාන්‍ය යුගයට පෙර
යාපන අර්ධ ද්වීපයේ පැවතියේ දේවාල පමණකි. නල්ලූර් දේවාලය ද මාවඩිපුරම් දේවාලයද
කතරගම දේවාල වෙති.උතුරේ මෙන්ම දකුණේ ද කෝට්ටේ යුගය වන විට දේවාගම සශ්‍රීකව
පැවතිණ.දේවාගම ජන ආගම් ඇදහිලි යාතුකර්ම සහ
අභිචාර විධි සමග සම්බන්ධය. උදාහරණයක් දක්වතොත් පත්තිනි සළඹ තැන්පත්ව ඇති දේවාල
මුල් කරගෙන සංවිධානය වන මඩු නැටීම දක්වත හැකිය. මේවා කාලයක් තිස්සේ පැවත පැමිණ
දේවාල සංස්කෘතියත් සමග සිංහල බෞද්ධ සම්ප්‍රදායට එකතු වී තිබේ.මෙම සම්ප්‍රදාය බිඳ
වැටුණේ යටත් විජිතවාදීන් ගේ සැලසුම් නිසාවෙනි. බෞද්ධ වෙහෙර විහාර උඩ රෙපුරමාදු පල්ලි ඉඳි කිරීම නිසා ද බෞද්ධ මුදලි වරුන් ඝාතනය කිරීමෙන්ද මිෂනාරි ප්‍රයත්න සාර්ථක වේ යැයි ලන්දේසින් සිතූහ. බල්දෙයස් පූජක තැනගේ ග්‍රන්ථයෙන් ඒ බැව් පැහැදිලි වේ. බ්‍රිතාන්‍ය යුගයේ ආරම්භයේ දීම අරුමුගම් නාවලර්
මුල් කරගෙන යාපන අර්ධ ද්වීපයේ කෝවිල් 300 ක් සෑදවීමට බ්‍රිතාන්‍ය රජය උත්සුක වී තිබේ.(
the indian economic and social History
Reviwe –Helman rajanayagam ) මෙයට වියදම් කරන
ලද්දේ පෙරදිග ඉන්දීය වෙළඳ සමාගමයි.බ්‍රිතාන්‍යයන් මේවාට වියදම් කලේ යාපනයේ ක්‍රිස්තියානිකරණය
අසාර්ථක වීම නිසාය. පළමුව බෞද්ධ වෙහෙර විහාර ඉවත් කිරීමත් දෙවනුව ක්‍රිස්තියානි
අදහිල්ල ප්‍රකට කිරීමත් ලන්දේසි යුගයේ දී යාපනයේ පදිංචි කළ මලබාර් වහලුන් ක්‍රමානුකූලව
ක්‍රිස්තියානිකරණයට ලක් කිරීමත් අසාර්ථක වීම නිසා මෙම සැලසුම් ක්‍රියාත්මක විය.උඩරට
රාජධානිය බිඳ වැටීමත් සමස්ත දිවයිනම ඉංග්‍රීසීන් ගේ අණසකට යටත් වීමත් නිසා මේ සඳහා නීති රීති පැණවීමටත් පහසු විය. 1806 දී
මලබාර් පදිංචිකරුවන් සඳහා තේසවලාමෙයි නීතිය ගැසට් කරනු ලබනුයේ යාපන දිශාවේ සිංහල
බෞද්ධ උරුමය නැවත ඇති නොවනු පිණිසය.එය සාර්ථක වූ අතර බෞද්ධ නටබුන් ගලවා කෝවිල්
සෑදවීමටත් යටත් විජිත ගොඩනැගිලි තැනවීමටත් යොදා ගැනීම නිසා උතුරේ බෞද්ධ පරිසරය
සහමුලින්ම වෙනස් කර ඇත.
මතුගම
සෙනෙවිරුවන්
